اين که چه کارهايي بد و چه کارهايي خوب است، مساله اي نيست که ما ندانيم و يا نسبت به آن جاهل باشيم. اما در اين ميان، روابطي وجود دارد که ممکن است دانستن آن، ديد ما را کمي عوض کند.

يکي از مسائل مهم در اين زمينه، ارتباط بين اعمال نيک و اعمال بد است. ممکن است گمان شود که کارهاي پسنديده و کارهاي ناپسند هيچ ربطي به هم ندارند. به عبارت ديگر کسي که کارهاي خوبي مي‌کند، آدم خوبي است و ديگر کار ناشايست انجام نمي دهد و کسي که بي‌بند و بار است و اهل کارهاي نابجا، انسان نادرستي است و اهل کار خير نيست و اگر کار درستي هم انجام دهد، فايده ندارد.

درحالي که از آموخته هاي قرآن کريم و همچنين روايات، اينچنين به دست مي آيد که کارهاي نيک و کارهاي بد، روي يکديگر اثر گذارند. اعمال نيک، از بين برنده اعمال بد و اعمال بد نيز از بين برنده کارهاي نيک‌اند. به عنوان مثال داستاني نقل شده که کليت آن از اين قرار است: روزي پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم در مسجد مي‌فرمودند که شما هر ذکري که مي‌گوييد مثلا يک سبحان الله که مي‌گوييد، يک درخت در بهشت به شما اختصاص داده مي‌شود.

شخصي از ميان جمعيت گفت: يا رسول الله پس ما تا کنون باغ‌هايي در بهشت داريم. پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند: بله. البته اگر آنها را با آتش‌ها نسوزانيد.

و اين مطلب اشاره اي دارد به اعمال بد و گناهاني که ما بعد از کارهاي شايسته انجام مي‌دهيم.

رُوِيَ عَنِ البَاقِرِ عليه السلام قال:

مَا أَحْسَنَ الْحَسَنَاتِ بَعْدَ السَّيِّئَاتِ وَ مَا أَقْبَحَ السَّيِّئَاتِ بَعْدَ الْحَسَنَاتِ[1].

از امام باقر عليه السلام منقول است که حضرت فرمودند: چقدر كارهاي نيك بعد از گناهان زيباست و چقدر گناه كردن بعد از كارهاي نيك،‌ زشت و قبيح است.

سه مطلب را راجع به این روایت عرض می�کنم:

1- از این روایت یک مطلب کلّی به دست می�آید و آن اینکه: اعمال نيك و اعمال زشت از هم بيگانه نيستند. برخي خيال مي�كنند كه اعمال نيك و اعمال زشت با هم در ارتباط نيستند امّا اينطور نيست. امام باقر عليه السلام در اين روايت اين مطلب كلّي را مي�خواهد بفرمايد كه اينها از همديگر بيگانه نيستند. كارهاي نيك روي كارهاي زشت اثر مي�گذارد و همنيطور كارهاي زشت، روي كارهاي نيك اثر مي�گذارد. البته راجع به اثرگذاری کارهای نیک روی کارهای زشت در قرآن کریم هم داریم؛ آنجا که می�فرماید: إنَّ الحَسَناتِ يُذْهِبنَ السَّيِئاتِ[2] . به درستي که اعمال نيک، اعمال بد را از بين مي‌برد.

حضرت امام باقر عليه السلام در ادامه دو مطلب را بر همين كلّي مترتب مي�كند.

2-  حضرت فرمودند: �مَا أَحْسَنَ الْحَسَنَاتِ بَعْدَ السَّيِّئَاتِ� چقدر زيباست كه اگر كسي غفلتاً دستش آلوده شد و از او كار زشتي صادر گشت، بعد از آن كارِ نيكي بكند. چون اين کارِ نیک اثر مي�گذارد و زشتي آن کار زشت را از بين مي برد. حضرت همان رابطه�ای را كه در آيۀ شریفه هست مطرح مي�فرمايد.

 3-  �وَ مَا أَقْبَحَ السَّيِّئَاتِ بَعْدَ الْحَسَنَاتِ� حضرت مي فرمايند چقدر زشت است كه كسي كارِ نيك انجام بدهد و بعد از آن، كار زشتي از او سر بزند. اين كار زشت به آن كار نيك ضربه مي�زند.

نتیجه: مواظب باش! اگر غفلتاً كار زشتي از تو سر زد، بعد از آن يك كار نيك بكن،‌ نگذار اينها انباشته شود. اگر نعوذ بالله كار زشتي از تو سر زد بدان كه انجام حسنه بعد از آن، خيلي زيباست. وقتي هم که حسنات انجام دادي مراقب باش بعد از آن ديگر گناه نكني. چرا که در این صورت آن حسنات از دستت مي�رود. وقتی كار نيك انجام دادي، مراقب باش اين سرمايه را از دست ندهي و دستت به خطا و گناه آلوده نشود. نگهش دار و آن غفلتِ صادر شده را به وسیلۀ یک کار نیک زود پاك كن. مواظب باش كه از دستت نرود.

منابع:

[1] . اصول کافی، جلد 2، صفحه 458

[2] . سوره مبارکه هود، آیه 114

سخنراني آيه الله مجتبي تهراني